Tak jak na Inie tak i na Redze ruszyła budowa niebieskiego korytarza ekologicznego wzdłuż doliny rzeki Regi i jej dopływów . Towarzystwo Miłośników Rzeki Regi w Łobzie uczestniczy w tym przedsięwzięciu jako partner . Oto krótkie streszczenie podstawowych celów oraz zadań wynikających z tego projektu.
Cele przedsięwzięcia:
Ryby są niezwykle ruchliwą grupą zwierząt zmieniających miejsca swego pobytu w poszczególnych porach roku i fakt ten jest ściśle związany z realizacją poszczególnych faz ich cyklu życiowego. W innym miejscu odbywa się rozród, w innym żeruje narybek i dorastająca młodzież, jeszcze gdzie indziej ryby dorosłe. Podobnie różne są miejsca zimowania poszczególnych pokoleń. Z faktem tym wiąże się konieczność otoczenia szczególną ochroną miejsc newralgicznych, decydujących o istnieniu populacji (tarliska, zimowiska, szlaki migracji), jak również zachowanie okresowych wylewów rzeki, bowiem właśnie zgodnie z rytmem wezbrań i niżówek realizowany jest cykl życiowy rzecznej ichtiofauny. Jego zakłócenie, czy w skrajnych sytuacjach przerwanie prowadzi do spadku liczebności a nawet wyginięcia poszczególnych gatunków ryb (Wiśniewolski 2003). Obok naturalnych uwarunkowań środowiskowych, wynikających z fizjograficznego położenia oraz naturalnego wpływu czynników abiotycznych i biotycznych, współcześnie ogromnego znaczenia dla możliwości bytowania ryb w ekosystemach rzecznych nabrały zamierzone i niezamierzone antropogeniczne ingerencje (Wiśniewolski 2002). Jak już wspomniano o kształcie zespołów ichtiofauny zasiedlającej rzeki decyduje oddziaływanie wielu różnorodnych czynników, jednakże w skali wielolecia szczególnie drastyczne w skutkach okazuje się jednak przegradzanie rzek, przerywające ekologiczną ciągłość tych ekosystemów.
Zlewnia rzeki Regi stanowi w miarę spójny ekosystem, jednak na przestrzeni wielu lat liczne budowle hydrotechniczne oraz nadmierny zrzut ścieków w zlewni spowodowały znaczne zmniejszenie się różnorodności biologicznej. Obecnie istotnie zmniejszyła się ilość wpuszczanych bezpośrednio do rzek ścieków, co wpłynęło na znaczną poprawę jakości wody na niektórych odcinkach głównego koryta. Jednak istniejące budowle hydrotechniczne w dalszym ciągu utrudniają lub całkowicie uniemożliwiają dotarcie rybom na tarliska, czy też zasiedlanie odpowiednich biotopów, znajdujących się często w górze cieku. Mimo występowania dogodnych, naturalnych miejsc tarliskowych dostęp do nich jak już wspomniano jest mocno utrudniony (np. górny odcinek Ukleji, Starej Regi oraz samej Regi), a w niektórych przypadkach wręcz niemożliwy. Ryby takie jak troć wędrowna czy minogi swobodnie docierają do Gryfic. Tutaj natrafiają jednakże na pierwsze budowle hydrotechniczne utrudniające dalszą swobodną migrację. Powoduje to koncentrację części populacji ryb wędrownych w tym obrębie. Tylko niewielka część ryb pokonując utrudnienia dociera do dopływów Regi położonych powyżej. Znajdujące się tam budowle uniemożliwiają dalszą migrację ryb w górę rzeki. Sytuacja ta trwająca od wielu lat, wpływa niekorzystnie na bioróżnorodność górnego odcinka głównego koryta rzeki Regi oraz jej dopływów.
Od 2005 roku na rzece Redze prowadzone są intensywne zarybienia łososiem (Salmo salar), mającym znaczenie priorytetowe i umieszczonym w Dyrektywie Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory. Łącznie na przestrzeni 6 lat wpuszczono do rzeki ponad 121 440 sztuk tego gatunku. Rozród i pierwsze fazy rozwoju łosoś odbywa w czystych, chłodnych i dobrze natlenionych wodach rzek i strumieni. Do tarła wymaga odpowiednio dużych partii dna o podłożu żwirowym i kamienisto-żwirowym, w którym kopie gniazda i ukrywa zapłodnioną ikrę - należy do grupy rozrodczej ryb litofilnych ukrywających ikrę. Jest to gatunek o dużych wymaganiach środowiskowych a rzeka Rega wraz z dopływami spełnia te warunki. Jednak w związku z niedostateczną powierzchnią tarlisk dla utrzymania odtworzonej populacji łososia konieczne jest udrożnienie korytarzy tarłowych oraz budowa odpowiednich tarlisk. Pozwoli to na stopniowe zaprzestanie tak intensywnych zarybień i naturalne odradzanie się populacji.
W obszarze zlewni Regi usytuowane są dwa obszary chronione w ramach systemu NATURA 2000 z ramienia tzw. Dyrektywy „siedliskowej” – Dorzecze Regi, obszar obejmujący swym zasięgiem 14 827,8 ha pokrywa niemal wszystkie dopływy wraz z głównym korytem Regi (z wyłączeniem Łożnicy i Gardominki). Drugim obszarem jest Brzeźnicka Węgorza obejmująca swym zasięgiem 592,2 ha.
W obszarach tych stwierdzono występowanie kilku gatunków z załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r., (Koza Cobitis taenia, Głowacz białopłetwy Cottus gobio, Różanka Rhodeus sericeus amarus, Minóg rzeczny Lampetra fluviatilis, Minóg strumieniowy Lampetra planeri) aczkolwiek często są to różne gatunki dla poszczególnych obszarów. Co ciekawe niestety mimo stwierdzenia występowania w tych obszarach odpowiednich habitatów brakuje tam w tej chwili gatunków ryb które mogłyby je zasiedlić (również te z wymienionego już załącznika II Dyrektywy). Poprzez udrożnienie całego obszaru zlewni Regi stworzymy korytarze ekologiczne, którymi te gatunki ryb będą mogły się przemieścić do obszarów w których w tej chwili nie występują, szczególnie że obszary te położone są w dużej odległości od siebie. Jak widać więc poprawność funkcjonowania ekosystemu rzeki Regi ma ogromne znaczenie dla różnorodności biologicznej tego obszaru, a w chwil obecnej ten ogromny potencjał jest niewykorzystany.
Głównym celem projektu jest więc pośrednia ochrona oraz zwiększenie bioróżnorodności ekosystemów wodnych objętych ochroną w ramach systemu obszarów NATURA 2000 poprzez połączenia ich niebieskim korytarzem ekologicznym. Celem dodatkowym, nie mniej ważnym i ściśle powiązanym z głównym jest odbudowanie silnej populacji łososia w zlewni Regi.
Działania i środki:
Ww. cele zostaną osiągnięte w wyniku przeprowadzenia następujących działań
- udrożnienie głównego koryta Regi oraz ważniejszych dopływów poprzez budowę tzw. przepławek, przy czym, aby jak najmniej ingerować w środowisko, wszędzie tam gdzie to tylko będzie możliwe, stosowane będą najbardziej zbliżone do naturalnych przejścia dla ryb (bystrotoki, korekcja progowa)
- budowa sztucznych tarlisk od podstaw (a w zasadzie odcinków tarliskowych) oraz zwiększanie powierzchni tarlisk już istniejących, przy czym struktura substratu tarliska zostanie tak dobrana, aby mogły z nich skorzystać głównie ryby łososiowate
- zadrzewienie brzegów rzeki na odcinkach pozbawionych obecnie niemal całkowicie drzew (ok. 47 km), pozwoli to na zacienienie i obniżenie temperatury wody a co za tym idzie poprawę jej jakości.
- montaż urządzeń monitorujących, umożliwiających zarejestrowanie ryb wędrujących w górę i dół rzeki. Pozwoli to na określenie zarówno gatunków wędrujących ryb jak i ich liczebności i rozmiarów.
- zainstalowanie w miejscach gdzie przyniesie to oczekiwany efekt (4 obiekty – Rejowice, Likowo, Gryfice, Płoty) tzw. barier elektryczno-elektronicznych. Są to urządzenia wysyłające odpowiedniej mocy impulsy elektryczne odstraszające ryby od wejścia w turbiny działające w pobliżu elektrowni i kierunkujące je bezpośrednio w stronę przepławek. Fale elektryczne są na tyle silne aby odpowiednio nakierować ryby, ale zarazem na tyle słabe aby nie zrobić im krzywdy. Urządzenie to wg badań przeprowadzonych przez Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu zmniejsza śmiertelność ryb spowodowaną działaniem turbin o 90-100%.
Oczekiwane rezultaty (określone w sposób ilościowy) – wskaźniki osiągnięcia rezultatów:
1. Dzięki udrożnieniu głównego koryta Regi i najważniejszych dopływów zostaną zasiedlone odpowiednie habitaty, przez określone gatunki ryb, które w tej chwili przez zabudowę rzek nie mają do nich dostępu.
2. Poprzez stworzenie sztucznych tarlisk nastąpi poprawienie stanu ilościowego populacji gatunków już bytujących w Redze oraz przede wszystkim wzmocnienie populacji łososia atlantyckiego, którym od kilku lat jest zarybiana Rega, ale który to gatunek ma w zlewni Regi bardzo małe możliwości odbycia tarła.
Oprócz udrożnienia i budowy sztucznych tarlisk prowadzona będzie również obserwacja odbywających wędrówki ryb, która pozwoli na dokładne określenie kiedy i w jakich miejscach zlewni ryby pojawią się na tarliskach (szczególnie łososie), dzięki czemu będzie można podjąć skuteczniejszą akcje ochrony rozmnażających się ryb – obecnie większość tarlaków ryb łososiowatych pada łupem kłusowników przed odbyciem tarła. Zainstalowany monitoring (montaż w kilku strategicznych punktach zlewni) pozwoli też na sprawniejsze kontrolowanie jakości zarybienia zlewni rzeki Regi.
Główne problemy tj. zabudowa rzek i brak tarlisk, które zamierza rozwiązać niniejszy projekt w zlewni rzeki Regi, są typowe dla wszystkich większych rzek o charakterze łososiowym uchodzących do polskiego Bałtyku. Wdrożenie w życie obejmującego tak wiele zadań projektu, zintegrowanych w jedno wspólne działanie pozwoli na stworzenie metody i wzorca do odbudowy całego ekosystemu wodnego, którego najbardziej wartościowym składnikiem są wędrowne gatunki ryb. Projekt oparty na wykorzystaniu najlepszej praktyki uwzględnia również działania nie prowadzone wcześniej na tak wysoką skalę w województwie zachodniopomorskim – mianowicie instalacja barier elektryczno-elektronicznych, które znacząco wpłyną na zwiększenie się liczebności ryb w Redze.
Dodatkowo dzięki tworzonym w ten sposób niebieskim korytarzom ekologicznym uzyskujemy możliwość prowadzenia pośrednich działań ochronnych dla obszarów NATURA 2000, które z różnych względów stanowią odizolowane enklawy z ograniczoną możliwością prowadzenia na większą skalę różnie pojętych działań ochronnych (zwiększenie bioróżnorodności, przywracanie siedlisk etc.)
Więcej można poczytać na stronie
www.liferega.zzmiuw.pl
Pozdrawiam Andrzej.
. Trochę mnie martwi termin. Nie pełne cztery lata.
